Van de voormalige Limburgse steenbakkerijen en pannenfabrieken is weinig tastbaar erfgoed bewaard gebleven. Behalve de nog bestaande fabrieken die soms een stukje van de eigen geschiedenis behielden, is er enkel de beschermde pannenfabriek van Loksbergen, waar zowel nog gebouwen als machines te zien zijn. We moeten het dus vooral hebben van getuigenissen, oude foto's, documenten en... bedrijfscatalogi.
Oude bedrijfscatalogi zijn inderdaad een interessante bron van informatie over onze voormalige steenbakkerijen en pannenfabrieken. Dat konden we in de loop van de jaren ook zelf vaststellen. Op veilingsites ontdekten we nu en dan prachtige publicaties die soms voor veel geld aangeboden werden. Recent kreeg ik er enkele mooie toegestuurd van mijn pannenvriend Huub Mombers.
De wereld op papier
Mario Baeck schreef in 2022 over dit onderwerp twee interessante artikels (Mario Baeck, 'De wereld op papier. Handelscatalogi als bron voor lokaal-historisch onderzoek', in Tijd-Schrift, december 2022, uitgave van Histories en 'Tegels op papier: het belang van oude tegelcatalogi voor de instandhouding van historische betegelingen', in Polycaro, 2022). Lang kwamen bedrijfscatalogi gewoon bij het oud papier terecht. Jammer, want ze zijn een van de weinige bronnen die iets kunnen vertellen over (de productie van) al die verdwenen bedrijven. Mario Baeck pleit voor het zorgvuldig omgaan met deze unieke bron van informatie.
Vanuit zijn eigen expertise vermeldt hij uitdrukkelijk de bedrijfscatalogi van steenbakkerijen, pannen-fabrieken en producenten van tegels en faience. In het artikel staat een afbeelding van een catalogus van het bedrijf van Francart uit de verzameling van de auteur.
Zelf beschik ik over een aantal reclamefolders (of velletjes)
en één enkele kleine catalogus van het bedrijf van de familie Francart.
Er bleven er gelukkig meer bewaard. Op de veilingsite Delcampe werden er
de voorbije jaren enkele verkocht. Er bleef blijkbaar ook eentje bewaard in de bibliotheek van Erfgoed Vlaanderen.
Interessant is dat foto's van referenties die in sommige catalogi van Francart voorkomen, later ook in een oud familiealbum van de familie teruggevonden werden.
 |
| Cataloog van de Tuileries en Briqueteries Notre-Dame (Francart) uit 1922 (Delcampe) |
Bibliotheken en online archieven
In sommige bibliotheken en archieven zijn oude bedrijfscatalogi bewaard. Je kan in de meeste bibliotheekcatalogi opzoeken of er bedrijfscatalogi te vinden zijn.
Er zijn echter weinig online bronnen voor bedrijfscatalogi. In eigen land is het Museum voor de Oudere Technieken erg interessant. Zij beheren een eigen Repertorium van de Belgische Handelscatalogi.
Ook het Duitse Dachziegel Archiv heeft in de uitgebreide online verzameling van oude bedrijfscatalogi ook een aantal Belgische!
Andere bedrijfsdocumenten
Naast catalogi zijn ook andere bedrijfsdocumenten de moeite waard. Het gaat dan onder meer over facturen, reclamekaarten, advertenties, aandelen, enzovoort. Allemaal bevatten ze informatie die ons iets kan leren over verdwenen (Limburgse) steenbakkerijen en pannenfabrieken...
De prachtige oude briefhoofden van bedrijven als die van Francart vermelden bijvoorbeeld niet alleen de aangeboden producten, maar ook de beurzen waar ze aan deelnamen en de prijzen die ze wonnen.
 |
| Briefhoofd Francart met vermelding van de gewonnen prijzen (persoonlijk archief) |
Digitale tijden
Tijden veranderen. Bedrijfs- of productcatalogi worden steeds zeldzamer. Alles gebeurt tegenwoordig digitaal én verandert snel. De vraag is of en hoe de huidige digitale informatie in de toekomst nog beschikbaar zal zijn. Via archive.org en hun Mywaybackmachine kan je zoeken in het verleden van het internet. Zo dateert de oudste webpagina van Nelissen die (deels) werd gearchiveerd uit 2001, van Vandersanden uit 2002. Het zijn echter slechts fragmenten van de volledige (werkende) website...
