Een nieuwe kapel op Spiekelspade

In een publicatie over de straatnamen en toponiemen in Hechtel vonden we deze interessante anekdote. 

De plek die in Hechtel Steenovensheide werd genoemd, verwijst blijkbaar naar een veldoven die destijds werd opgezet om bakstenen te bakken voor een kapel die op Spiekelspade moest worden gebouwd. 

In dit heidegebied (kadasterperceel Hechtel C629), gelegen bij hoeve De Briel, een bezit van de abdij van Averbode, werd in de 16de eeuw inderdaad een veldoven uitgebaat, waarschijnlijk gedurende een periode van twee jaar. Volgens deze publicatie kwam steenbakker Hendrik Sullincx uit Kuringen op verzoek van de prelaat van Averbode in 1548 naar Hechtel om er bij hoeve De Briel bakstenen te produceren voor de bouw van een nieuwe kapel op het gehucht Spiekelspade. Het is opvallend dat een steenbakker uit Kuringen deze opdracht kreeg toegewezen.

Hendrik Sullincx sloot een contract af met de prelaat voor het bakken en leveren van 100 000 tichelstenen tegen 24 juni 1548. Om de een of andere reden werden deze tichelstenen of bakstenen echter gebruikt voor de kerk van Koersel en niet voor een nieuwe kapel op Spiekelspade. Er wordt niet verteld waarom dit gebeurde en of dit de goedkeuring kreeg van de prelaat van Averbode. Wel is bekend dat Sullincx het volgende jaar, in 1549, opnieuw een overeenkomst afsloot voor 100 000 tichelstenen die vervolgens blijkbaar wel voor deze kapel werden gebruikt. 

Of deze kapel lang heeft bestaan is niet erg duidelijk. In 1410 werd op die plaats al eens een kapel van de Abdij van Averbode platgebrand door prins-bisschop Jan van Beieren...

De laatste hoeve op Spiekelspade, afgebroken rond 1965 door het Belgisch leger

Bronnen:

• Victor Mennen, Toponymie van Hechtel. Onomastica Neerlandica. Monografieën XX. Leuven, Instituut voor Naamkunde, 2004. 364 p. Ill. ISBN 90-75465-07-6.
• Wikipedia over Spiekelspade

Karelen voor de kerk van Schakkebroek

Onlangs vonden we in een publicatie over Schakkebroek, deelgemeente van Herk-de-Stad, een interessante foto. Op de foto van de pas afgewerkte kerk is een half afgebroken veldoven zichtbaar. Dit is een uniek document.

De Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen kerk is gelegen aan de Amandinaweg. De kerk werd ontworpen door architect Hyacinth Martens (1847-1919) uit Stevoort. De plannen dateren blijkbaar van 1906. De kerk werd gebouwd van 1908-1909 door aannemer Guillaume Bollen (1861-1930) uit Uikhoven (Maasmechelen). De kerk is een bakstenen kruisbasiliek in neogotische stijl. De vierkante westtoren bevindt zich aan de noordzijde. Onder de toren is een kapel ingericht ter ere van de heilige Amandina van Schakkebroek.

Zoals dit in het verleden voor vele grote gebouwen gebeurde, werden de nodige bakstenen of karelen ('krelen' in het lokale dialect) ter plaatste geproduceerd. In het geval van Schakkebroek werd de nodige klei (allicht was het leem) blijkbaar aangevoerd door de landbouwers uit de buurt, net als de steenkool voor de veldoven. Uit de beschikbare informatie kunnen we niet opmaken of aannemer Bollen ook voor de productie van de bakstenen zorgde of dat er een lokale of rondtrekkende ploeg steenbakkers betrokken werd.

Op de foto zien we de veldoven liggen vlak langs het kerkgebouw. Allicht waren er meerdere veldovens nodig geweest om de volledige kerk te kunnen bouwen. Op de foto is de kerk schijnbaar al volledig gebouwd. Bij een foto van het schoolgebouw van Schakkebroek (in dezelfde publicatie) staat vermeld dat de overige bakstenen in 1911 voor het bouwen van de pastorij en voor de meisjesschool werden gebruikt...

Deze foto is een unieke illustratie van een eeuwenlange traditie die in Schakkebroek blijkbaar ook nog in 1908 werd gevolgd.

 

De kerk van Schakkebroek met vooraan de kareeloven (foto: 100 jaar parochie Schakkebroek)

Detail van bovenstaande foto: de overblijvende kareeloven

 Bronnen:

• 100 jaar parochie Schakkebroek 1909-2009 - Veel klei en goede wil, Paul Bonneux i.s.m. de Geschiedkundige Kring van Groot-Herk.
• Odis over Hyacint Martens