Gezocht: pannenfabriek in Wimmertingen

Al een tijdje zijn we op zoek naar meer informatie over een pannenfabriek die destijds in Wimmertingen bestond. De ligging en eigenaar van deze pannenfabriek zijn ons onbekend. 

We weten dat er een pannenfabriek in Wimmertingen werd uitgebaat op basis van een krantenartikel uit 1925. Hierin wordt melding gemaakt van een ongeval met een kind dat samen met twee andere kinderen het middageten kwam brengen naar hun vader (familienaam Vanstraelen) die aan het werk was in 'de pannenfabriek te Wimmertingen'. Het 8-jarige meisje werd verpletterd door een wagentje (allicht van een smalspoor) en werd naar het ziekenhuis van Hasselt gebracht voor verzorging. 

Bovendien is er ook een getuigenis van Jean-Marie Francart, oud-directeur van pannenfabriek Onze-Lieve-Vrouw in Tongeren die in zijn jeugd voor zijn vader in Wimmertingen pannen ging ophalen, allicht in de jaren '50. Volgens hem lag het bedrijf in het centrum van Wimmertingen.

Op de oude kaarten is geen pannenfabriek te herkennen. We vonden tot nu toe ook geen andere vermeldingen van deze pannenfabriek. 

Wie kan ons helpen aan meer informatie over deze pannenfabriek?

Nederlands dakpannenmuseum gesloten

Dit is een beetje een triest bericht. In november 2020 sloot het Nederlands dakpanmuseum in Alem zijn deuren. Het was een initiatief van Huub Mombers die in Nederland jarenlang in de monumentenzorg actief was. Het museum was ondergebracht in een oud kerkje in de gemeente Alem in Gelderland. Na zijn pensioen verhuisde de heer Mombers naar Duitsland waardoor de activiteiten van zijn museum werden stopgezet. Een deel van de collectie verhuisde naar de Vereniging Erfgoed Arsenaal in Drenthe de rest ging mee naar Duitsland. De indrukwekkende collectie bestond uit meer dan 3000 dakpannen en andere keramische elementen uit Nederland en heel wat andere landen.

In 2019 werd op de Nederlandse tv nog een leuke reportage getoond over het museum en op internet vind je nog enkele interessante artikels (hier en hier).

Op onze eerste activiteit rond de Schulense pannenbakkers in 2007 nodigde ik Huub Mombers uit en hij stond met een interessante stand met oude pannen op onze activiteit. Mensen waren erg enthousiast. Huub Mombers is een echte specialist ter zake en hij gaf verschillende publicaties uit over dakpannen en hun geschiedenis. De erg sympathieke Huub Mombers zorgde er zeker mee voor dat ik me ging toeleggen op de geschiedenis van de pannenbakkers. Jammer genoeg heb ik zijn museum nooit bezocht.

Het voormalige pannenmuseum van Huub Mombers in Alem

Foto: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Kris Roderburg

 

Brikken, bakstenen of karelen?

Het ambacht van steenbakker of pannenbakker kende, zoals elke industrie of elk beroep, zijn eigen woordenschat. Voor de betrokkenen erg belangrijk, voor buitenstaanders soms onbegrijpelijk. Deze woordenschat was in elk dialect ook nog eens verschillend. Zo kwam het dat in de ene Limburgse regio brikken gebakken werden, in de andere bakstenen of karelen (in de realiteit is het nog veel complexer!).

In die woordenschat vond je ook veel informatie over het oude ambacht terug. Steenbakkers of pannenbakkers hadden elk hun specifieke werktuigen. Elke handeling werd met een specifieke term aangeduid. Het mag dan ook niet verbazen, dat met het verdwijnen van die oude ambachten veel woordenschat verdween. 

Ook bij onze Schulense pannenbakkers vind je die typische termen terug in de oude registers die bewaard bleven: er moest liem gestoken, liem getreëen, pannen gemaakt, ovens gevuld, gestookt en leeggemaakt…

Gelukkig zijn er taalkundigen (zoals mijn dorpsgenote Miet Ooms) die nauwgezet onze taal en dialecten inventariseren en proberen te bewaren voor de toekomst. Dat gebeurt al een hele tijd, zodat ook van verdwenen beroepen het vakjargon, tenminste op papier (soms ook de geluidsopnames), bewaard bleef.

Zo ook dus met de pottenbakkers, de steenbakkers, de pannenbakkers en het werk in de gresbuizenindustrie.

In het Woordenboek van de Limburge dialecten, deel II. Niet-agrarische vakterminologiën, Aflevering 8: : pottenbakker - steenbakker- pannenbakkers - gresbuizenindustrie vind je alle vakjargon van Belgisch en Nederlands Limburg gedetailleerd opgesomd op basis van gesprekken met een hele reeks dialectsprekers. Voor Belgisch Limburg ging het om steenbakkers uit Bilzen, Loksbergen, Maaseik en Sint-Truiden.

Het Woordenboek bevat naast heel veel termen en begrippen ook deze oorspronkelijke kaart met de lokale woordenschat voor het begrip 'baksteen'. Meer recente, gedetailleerde info vind je hier.