Vorig jaar schreef Raf Custers voor Mo-magazine een mooie reportage over één van de laatste kleine steenbakkerijen in Vlaanderen: de oude steenbakkerij van de familie Hove in Ninove. Maar het werd geen rooskleurig verhaal: ook deze kleine steenbakkerij krijgt het erg moeilijk met haar voortbestaan. En daar zijn verschillende redenen voor.
Zoals op veel plaatsen in Vlaanderen speelt de slechte ruimtelijke ordening van ons Vlaamse land een grote rol. Het bedrijf ligt sinds enige tijd zonevreemd en de (lokale) overheid laat gewoon bouwen in de buurt van de nog actieve steenbakkerij. Uiteraard zijn nieuwe (mondige) buurtbewoners niet gelukkig met een steenbakkerij in hun straat. Bijkomend is het voor een steenbakkerij met een traditionele ringoven moeilijk om aan de huidige milieunormen te voldoen. Kortom geen gemakkelijke situatie.
De Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie (VVIA) trekt zich het lot aan van dit levend industrieel erfgoed en pleit voor een oplossing: "Eigenlijk zou de site beschermd moeten worden, onroerend, roerend en immaterieel erfgoed. Want hier bleef een oude steenbakkerstraditie bewaard, die ook naar de toekomst moet veiliggesteld worden. Ook dit is behoud van immaterieel erfgoed !".
Om aandacht te vragen voor de Steenbakkerij Hove stelt de eigenaar ism. VVIA de site open tijdens Open Monumentendag, op zondag 13 september.
[Het is wegens de corona-crisis niet duidelijk of deze activiteit wel zal kunnen doorgaan. Meer info op de website van VVIA of van Open Monumentendag.]
Ook in Limburg zien we de kleine pannenfabrieken en steenbakkerijen voor goed verdwijnen en blijven enkel de productiebedrijven van de grote internationale groepen over. Er zijn in onze provincie nog enkele vergelijkbare bedrijven en situaties.
- De familie Wagemans die in Werm (Hoeselt) sinds 1934 op een erg traditionele manier manueel bakstenen produceert (weliswaar met een kleine rotatiemachine), ze in de buitenlucht droogt, en ze bakt in een traditionele (gestapelde) veldoven. Ze verhuisden enkele jaren geleden naar een nieuwe locatie verder van de bewoning.
- De baksteenfabriek van de familie Parthoens in Membruggen (Riemst) die opgericht werd in 1947. De productie van de stenen is er machinaal, maar ook zij werken nog met een oude ringoven (uit 1960). Die wordt sinds 2006 om milieuredenen wel met gas gestookt, maar men gebruikt nog steenkool tussen de gestapelde bakstenen om het traditionele effect te bekomen. Deze steenbakkerij ligt aan de rand van het dorp Membruggen.
- En tenslotte de steenbakkerij Schouterden in Maaseik met een nog steeds in gebruik zijnde meer dan 100 jaar oude ringoven! Dit is een speciaal geval. Deze steenbakkerij is eigendom van baksteenreus Wienerberger en wordt nog steeds gebruikt, zij het voor speciale steensoorten. De productie werd weliswaar afgebouwd omwille van milieuredenen, maar in 2011 werd een nieuwe vergunning bekomen om verder te blijven produceren, met onder meer de oude ringoven uit 1911. En dat op een locatie vlak bij het centrum van de stad Maaseik! De oven is sinds 2018 ook vastgesteld als bouwkundig erfgoed 'Steenbakkerij Terca Schouterden' in de Inventaris Onroerend Erfgoed.
Allicht is het interessant om ook de situatie van deze kleine Limburgse steenbakkerijen van nabij op te volgen en na te gaan hoe dergelijke traditionele bedrijven met hun oude technieken in de huidige tijd kunnen blijven bestaan!
Steenbakkerij van de familie Hove in Ninove (foto: VVIA) |