Op de website 'Heers en zijn 12 kerkdorpen' vonden we een mooie beschrijving van de steenbakkers en hun veldovens die destijds ook in Heers actief waren.
"Telkenmale ik voorbij dat huis kom, verdwalen mijn gedachten terug naar mijn jeugd. Ik riek dan opnieuw die zwoele, ademstokkende gassen en in gedachten zie ik dat vage, vierkantig rokend bouwsel, omringd door strooien panelen.", schrijft auteur Jos Schoefs.
De beschrijving is interessant omdat het een typische veldoven beschrijft, weliswaar met gebruik van een moderne vormpers: "...Die grond werd vervolgens door een arbeider in een vorm gedaan die ingebouwd was in een machine. Zulke vormmachine of baksteenmachine was te vergelijken met een tafel waarin twee vormen (met de afmeting van een baksteen) in verwerkt waren en waarbij een aangedreven motor zorgde voor het persen van de ingebrachte klei. Een ander arbeider bediende deze machine."
Ook de beschrijving van de opbouw van de veldoven is erg gedetailleerd: "Eenmaal voldoende gedroogd kon men beginnen met de bouw van de veldoven. Dit was natuurlijk een heel precies en vakkundig werk. De afmeting hing af van het aantal te bakken stenen.
Op een geëffende ondergrond werden de resten van een vorig baksel aangelegd. In de veldoven werden luchtkanalen uitgegraven en die werden vervolgens gevuld met stenen. Tussen die stenen was er voldoende ruimte om de lucht en de hitte te verspreiden. Op een eerste stenen fundament kwam er een dikke laag magere cokes-assen en een deel kleine antraciet. Dan kwam er een eerste laag gedroogde stenen. In elke laag werden op regelmatige afstanden horizontale gangen (stookkanalen) gelaten, die dan met kolen werden opgevuld.
In de stookkanalen stonden op regelmatige afstand ook twee stenen op hun smalle zijde (de zgn. Mannetjes). Pas na dat twee lagen “gedroogd vormstenen”waren gestapeld, werd het vuur met houtskool) aangestoken in de stookkanalen. Als het vuur goed brandde werden de zgn. Mannetjes eveneens verwijderd en het gat werd opgevuld met eierkolen. Dan werd verder gestapeld tot men zes lagen had. Men bouwde elke dag de veldoven met een zestal lagen verder op. Wanneer het vuur 's morgens was bovengekomen plaatste men weer enkele lagen gedroogde stenen waartussen men kolengruis strooide. De zijkant werd weerom afgeplakt met klei en stro om de warmte en de giftige gassen binnen te houden.
De veldoven bereikte soms een hoogte van méér dan vijf meter. De temperatuur liep op tot 800 à 1200°C. De hele kubus werd bovenaan afgesloten met gebakken stenen. Dit als beschutting tegen felle wind of zon en regen. Opzij werd alles toegesmeerd met klei vermengd met stro (behalve enkele trekgaten). Brandstoffen konden ook steeds bijgevuld worden via de stookgangen."
Levend erfgoed
Deze beschrijvingen komen perfect overeen met de manier waarop steenbakker Wagemans in Werm (Hoeselt) in zijn traditionele veldoven nog steeds veldovenstenen produceert. Deze steenbakkerij is echt levend erfgoed: een veldoven zoals die in onze regio eeuwen lang bestonden. Wanneer ook deze steenbakker er mee ophoudt, zullen dergelijke beschrijvingen en foto's het enige zijn wat ons rest over die lange en wijdverspreide traditie...
Enkele foto's van Erfgoeddag 2019...
 |
| Erfgoeddag 2019: op bezoek bij Steenbakkerij Wagemans (foto: Patrick Boucneau) |
 |
| Steenbakkerij Wagemans: de droogloods (foto: Patrick Boucneau) |
 |
| Steenbakkerij Wagemans: de steenpers (foto: Patrick Boucneau) |
 | |
| Steenbakkerij Wagemans: de afgekoelde veldoven (foto: Patrick Boucneau | ) |
Bron:
https://grootheers.be/de_veldoven/
