zondag 28 april 2019

Op bezoek bij steenbakkerij Wagemans

Op Erfgoeddag op 28 april gingen we op bezoek bij Steenbakkerij Wagemans. Het was een aangename kennismaking met een enthousiaste steenbakker!

Meer dan tien jaar geleden was ik er op een Open Monumentendag al eens op bezoek geweest, maar dat was nog op hun vorige locatie. Nu werkt de ambachtelijke steenbakkerij enkele honderden meters verder op een perceel in het landbouwgebied.

In feite is het verrassend hoe dit oude ambacht in de huidige complexe samenleving met zijn strenge regelgeving en dure technologie nog is blijven bestaan. In feite is het een beetje een anachronisme.  Tegelijkertijd is het een erg sympathiek en eerlijk bedrijf. Met de leem van ter plaatse en met vakkennis en veel handenarbeid worden hier stenen gebakken, zo'n 600 000 per jaar!

De techniek is al honderden jaren dezelfde, alleen maken eenvoudige machines het handwerk wat lichter en zo kan steenbakker, Ronny Wagemans, het werk bijna helemaal alleen aan.

De stenen worden op een eenvoudige elektrische steenpers gemaakt en met de hand opgestapeld. Twee per twee, zo'n 7000 per dag. Een eenzaam werk. In de open droogloodsen drogen ze langzaam in de wind.

Zo'n drie keer per jaar worden de stenen gebakken. Bij droog weer wordt de veldoven opgestart en worden de lagen gedroogde stenen (afgewisseld met steenkool) gestapeld. Terwijl de oven brandt worden de volgende lagen toegevoegd tot er zo'n 250 000 stenen opgestapeld zijn. Dan wordt de oven bovenaan afgewerkt met een laag isolerende kleikorrels en worden de zijkanten dichtgesmeerd met leem. 24 uur later is de oven uitgebakken. Na enkele weken afkoelen kan hij uitgeladen en gesorteerd worden. Ongeveer 15% van de stenen gaat verloren: te laag of te heet gebakken, vervormd of aaneen gebakken...
De traditionele veldovenstenen zijn erg gegeerd. Door het gebruik van steenkool hebben ze een typisch uiterlijk met typische witte vlekken van de verbrande kolen.

Het bezoek op Erfgoeddag was degelijk georganiseerd. Het was een samenwerking tussen de familie Wagemans, de gemeente en de Hoeseltse geschiedkundige kring. Die had degelijke gidsen ingezet en voor mooi info-materiaal gezorgd.



vrijdag 19 april 2019

Baksteenoorlog in Sint-Truiden?

Op basis van de oude kaarten gingen we er van uit dat er aan het eind van de 19de eeuw langs de (Oude) Tongersesteenweg in Sint-Truiden één steenbakkerij lag.Twee opvallende advertenties in de Sint-Truidense krant De Tram maken duidelijk dat het er in feite twee waren. En dat er misschien wel een kleine baksteenoorlog gaande was...

In de krant van 28 december 1901 staan namelijk de twee onderstaande advertenties op dezelfde pagina, vlak naast elkaar. Bij Festraets-Van Slype kan men terecht voor de 'schoonste en allerbeste kareelen' aan de 'eerste kareelhoven komende uit de stad'. Bij Emm. Vanslype adverteert men met 'Geene halfgebakken of weke kareelen meer!' en zijn hun 'schoonste en beste kareelen' te bekomen op de Tongerse Steenweg 'Let wel op de 2den oven'.

Het lijkt er sterk op dat beide steenbakkers mekaar heel erg beconcurreren en dat met vrij scherpe argumenten. Zou het een echte baksteenoorlog zijn geweest? Misschien waren beide steenbakkers zelfs familie van elkaar? Dat zou het nog erger maken!


Krant De Tram, 28 december 1901

woensdag 17 april 2019

116 pannenovens en steenbakkerijen!

Met een steenbakkerij in Velm er bij, die we vonden door een tip van de heer Lammens, staat onze teller nu op 116! Bovendien is er voor elk oven nu een fiche beschikbaar.

Alle tips, aanvullingen en opmerkingen blijven welkom. Zo vullen we de informatie die we verzamelden verder aan en komen we ook meer te weten over deze ovens en hun eigenaars!

Steenbakkerij in Velm (Sint-Truiden)

maandag 15 april 2019

Bezoek steenbakkerij Wagemans op Erfgoeddag!

Op zondag 28 april kan je tijdens Erfgoeddag de steenbakkerij van de familie Wagemans bezoeken!

Onder het thema "Hoe maakt u het ?" gaat het tijdens de Erfgoeddag van 2019 over het cultureel erfgoed van vakmanschap, meesterschap, leren en maken.

De traditionele manier van pannen en stenen bakken is hét voorbeeld van vakmanschap en traditie. En wat is er traditioneler dan een echte gestapelde veldoven? Dit is dus een unieke kans om de enige nog actieve steenbakkerij in Limburg te bezoeken die nog op die manier bakstenen produceert! De familie Wagemans bakt in Werm al 85 jaar brikken op deze manier!

Op onze webpagina over Steenbakkerij Wagemans lees je meer over de geschiedenis en werking van het bedrijf.

Deze activiteit is een initiatief van de gemeente Hoeselt en de Hoeseltse Geschiedkundige Studiegroep vzw. Meer info lees je op hun website.

vrijdag 5 april 2019

Met 5 steenbakkerijen in Sint-Truiden staat de teller nu op 115!

Op de oude stafkaarten van 1873, 1904 en 1939 staan er rond Sint-Truiden wel 5 'briqueteries' vermeld. Vijf steenbakkerijen dus!

Drie steenbakkerijen liggen ten zuidoosten van Sint-Truiden (zie militaire kaart 1873), eentje ligt aan de Gorsemweg ten noorden van het station (militaire kaart 1904)  en de vijfde aan de Tramstraat (militaire kaart 1939) . Op die locatie ligt nu de wijk Brialmont met straatnamen als Kleistraat, Leemstraat en Steenovenstraat...

Aangezien ik alle vermeldingen op oude kaarten opneem in mijn inventaris staat de teller daarmee op 115 pannenovens en steenbakkerijen!
Daarvan zijn er 51 panovens uit de inventaris van het primitief kadaster rond 1840, 28 zijn andere historische  panovens en pannenfabrieken en 36 zijn verdwenen of nog bestaande steenbakkerijen.
Van 105 is intussen een fiche beschikbaar.



Ten zuidoosten van Sint-Truiden staan op de militaire kaart van 1873 wel drie 'briqueteries' vermeld

Welkom!

Een Limburgse inventaris!?

Een inventaris van 'alle' Limburgse panovens, pannenfabrieken en steenbakkerijen? Allicht onbegonnen werk... In elk geval wil ik m...