De pannenbakkers van pannenfabriek Van Oostayen in Kortessem hadden een eigen taaltje. Dat was destijds algemeen bekend in Kortessem.
In een artikel in Het Belang van Limburg van 11 juli 1992 leggen Jef Oris en Tuur(ke) Bielen aan journaliste Denise Vandeloo uit hoe die 'panovese kàl' tot stand kwam en hoe het taaltje werkte: "De mannen van pannenfabriek Van Oostayen verwisselden de klinkers en medeklinkers op een nog al vrije manier zodat voor oningewijden een onverstaanbare taal ontstond." Er waren blijkbaar geen vaste regels en het taaltje, op basis van het Kortessems dialect ('Kotshoves'), was vooral een spelletje tussen de werknemers van de fabriek.
De oorsprong van het 'panoves' had volgens de overlevering iets te maken met de bijnaam van 'een schoon Kortessems meiske' dat erg geliefd was bij de pannenbakkers en waarvan die bijnaam dus telkens omgedraaid werd. Dit gaf uiteindelijk aanleiding tot het eigen taaltje.
Bevroren pannen...
Op een dag kwam een van de medewerkers met een belangrijke mededeling bij de baas: " 't Is te naach wemp gedoes, de heil vronne zén bepare! ". Het kwam er op neer dat het die nacht erg koud geweest was en dat als gevolg daarvan de pannen bevroren waren... Maar de Nederlandse fabriekseigenaar verstond er niets van...
Andere vermelde voorbeelden waren een "poette zwaas" (zwarte poes) of "muk of strarege" (straks of morgen). Er bestond zelfs een versie van het 'Onze Vader' in het 'panoves'.
Volgens het krantenartikel waren er in 1992 nog wel wat mensen die het taaltje konden spreken en verstonden. Het waren meestal oud-werknemers van de pannenfabriek of hun familieleden.
Spoonerisme
Een taal(tje) met dergelijke opzettelijke versprekingen komt wel meer voor. Er is zelfs een begrip voor: spoonerisme, naar een Engelse dominee en wetenschapper, William Archibald Spooner (1844-1930), die blijkbaar bekend stond voor zijn opvallende versprekingen.
Het Kortessemse 'panoves' haalde zelfs een overzicht op Wikipedia met zgn. 'language games'. Daarin staat overigens ook de zgn. 'p-taal' die bij veel jeugdbewegingen bekend is (was).
 |
| De pannenbakkers van pannenfabriek Van Oostayen (foto 'Kortessem vroeger en nu') |
