We wisten al dat er rond 1850 een steenbakkerij bestond in Beverlo. Maar wie ze uitbaatte was en is nog steeds niet helemaal duidelijk.
De gemeente Leopoldsburg is eigenlijk ontstaan uit het Kamp van Beverlo. Leopoldsburg is bewust ontworpen als een dorp rond het militair kamp dat in 1835 werd opgericht. De burgers die in het kamp woonden werden vanaf 1842 verplicht het kampdomein te verlaten en zij mochten zich vestigen in een nieuwe ontworpen verkaveling. Deze verkaveling kreeg de naam die op de ontwerpen vermeld stond in 1842, namelijk Bourg (naar de planontwerper, Bourg uit Bois-du-Luc, en het bij aardrijkskundige namen vaak voorkomende suffix '-bourg'). In 1850 werd er uit dynastieke overwegingen de voornaam van de eerste Belgische vorst aan toegevoegd en werd deze nieuwe gemeenschap bij wet van 4 juni 1850 afgesplitst van de gemeente Beverlo tot een eigen gemeente Bourg-Léopold. De vernederlandsing werd een feit op 14 juni 1932 wanneer de naam Leopoldsburg officieel werd bekrachtigd.
De nieuwe gemeente Bourg-Leopold telde bij haar ontstaan in 1850 al verschillende belangrijke bedrijfjes. Zo was er volgens de beschrijving een molen die deel uitmaakte van een landbouwcomplex met een jeneverstokerij en een bierbrouwerij. Verder trof men er, naast talrijke kleine ambachten, een kaarsenfabriek, een tabakmanufactuur, een steenbakkerij en een kanaalhaven aan.
 |
| Zich op de oude verblijven voor soldaten in het Kamp van Beverlo (postkaart via Delcampe) |
Eigen steenbakkerij
De steenbakkerij wordt nu en dan vermeld, zowel in 1850 als in 1852. Het vermoeden was dat de steenbakkerij werd opgericht door het Belgisch leger voor de bouw van de militaire gebouwen op het kamp van Leopoldsburg. Deze bouwactiviteiten waren blijkbaar belangrijk vanaf 1852-1853.
Onlangs vonden we in de publicatie ‘Honderdvijftig jaar kamp van Beverlo’ van Sylvain Weuts deze vermelding van economische activiteiten in 1852: een steenbakkerij van de staat maakt jaarlijks 2.000.000 bakstenen, waarvan drie vierde dient voor de bouwwerken in het militair kamp De rest wordt particulier verkocht.”
In een overzicht van de archieven die over het Kamp van Beverlo werden bewaard, staan tussen heel wat bouwactiviteiten enkele interessante bundels vermeld. Om ze te raadplegen moet je naar Brussel trekken. Dat zal nog even moeten wachten.
- Ontginnen van 3.000m3 klei en fabricatie van 1.600.000 bakstenen. 13 stukken, 1852-1853
- Ontginnen van 3.000 m3 klei. 5 stukken. 1852.
- Levering van 650.000 bakstenen. 16 stukken. 1855-1856.
- Levering van 1.500.000 bakstenen. 30 stukken. 1856-1857.
Ook dit lijkt te wijzen op de ontginning van klei en de productie van bakstenen in eigen beheer door het leger: een eigen steenbakkerij dus. De twee andere bundels, over de levering van respectievelijk 650 000 en 1 500 000 bakstenen, doet vermoeden dat men ook grote aantallen bakstenen aankocht.
Ook op andere locaties zou de genie van het Belgisch leger eigen tijdelijke steenbakkerijen hebben opgericht voor de bouw van belangrijke gebouwen en fortificaties. We vonden onder meer een vermelding ivm. de bouw van de Grote Omwalling rond Antwerpen in 1860.Het zou kunnen dat de eigen steenbakkerij in het Kamp van Beverlo maar een korte periode heeft bestaan. In de omgeving van het Kamp van Beverlo was de nodige klei vermoedelijk niet in grote hoeveelheden te ontginnen. Daarom werd later waarschijnlijk gekozen voor de aankoop van bakstenen die via de nieuw aangelegd kanalen konden aangevoerd worden. Een oude prentkaart lijkt daar ook op te wijzen.
 |
| Leopoldsburg, kanaal - binnenschip geladen met bakstenen (postkaart via Delcampe) |
Hopelijk kunnen we in de toekomst meer vertellen over de steenbakkerij van het Kamp van Beverlo. Wordt zeker vervolgd.
Bronnen:
- Inventaris van het archieffonds 'Versterkingen - Militaire Domeinen', Algemene Directie van de Genie Fortificaties en van de diverse directies genie van de diverse versterkte plaatsen en provincies. (https://klm-mra.be/nl/archief)
- Wikipedia over het Kamp van Beverlo
- Museum Kamp van Beverlo
