Tijdens onze zoektocht naar de pannenfabriek die pannen met het merk 'VTB' produceerde, verwees Willem Driesen ons naar een publicatie uit 1991, nl. 'Inventaris van merken in Limburg gedeponeerd tussen 1880 en 1936'.
Merken en merknamen
Merken bestaan al eeuwenlang, de eerste officiële registraties zouden al in de middeleeuwen ontstaan zijn. De toenemende industrialisering en commercialisering leidden in de loop van de 19de eeuw tot meer overheidsreglementering. Zo voorzag de Belgische wet van 1 april 1879 in een algemeen kader voor de registratie van merken. Tot 1971 moest elke fabrikant of handelaar die een fabrieks- of handelsmerk wilde beschermen hiervan een model neerleggen bij de griffie van de Rechtbank van Koophandel.
Bewaarde processen-verbaal zijn te vinden in de rijksarchieven. Veel processen-verbaal zijn echter verloren gegaan, maar afschriften werden overgemaakt aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken, nadien het Ministerie van Economische Zaken.
Het archief van de Dienst Handels- en Nijverheidseigendom/Fabrieks- en handelsmerken van het Ministerie van Economische Zaken bleef bewaard en bestaat uit de geïllustreerde processen-verbaal van neerlegging van merken. Enkel de chronologisch geordende registers van fabrieks- en handelsmerken (1879-1970), die toegang geven tot de processen-verbaal, zijn integraal gedigitaliseerd.
Limburgse merken
De merken die in Limburg gedeponeerd werden van 1880 tot 1936, werden geïnventariseerd en zijn ontsloten in het werk van A. Jacobs en R. Vandeweyer, "Merknamen. Inventaris van merken in Limburg gedeponeerd tussen 1880 en 1936", uitgegeven in Hasselt in 1991. Voor andere provincies gebeurde een dergelijke inventarisatie nog niet. Het is een omvangrijk losbladig werk van 192 pagina's met alle geïnventariseerde merken uit die periode. Je kan het momenteel online kopen bij De Slegte voor 75 euro.
Ik heb de publicatie kunnen inkijken bij een van mijn collega's van de provinciale Afdeling Erfgoed (bedankt Peter!). Op het eerste zicht zijn het vooral sigarenfabrikanten en jeneverstokers die hun talrijke merken registreerden. Dikwijls waren het prachtig geïllustreerde merknamen.
Tongria
Het aantal grofkeramische bedrijven in de inventaris viel erg tegen. Voor onze zoektocht naar het merk 'VTB' leverde het niets op. Wel vonden we het merk 'Impermo' van de Sint-Truidense familie Stultjens, niet eens een echt keramisch bedrijf, en het merk 'Tongria' van Tuileries en Briqueteries Notre-Dame, de pannenfabriek van de familie Francart. Het merk 'Tongria' werd blijkbaar geregistreerd bij de Rechtbank van Koophandel van Tongeren op 18 april 1924 onder het nummer 126.
'Tongria' was het merk waaronder het bedrijf van de familie Francart vanaf de jaren '20 heel wat producten verkocht: geglazuurde gevelstenen in allerlei vormen, holle elementen, vensterbanken... Later was het ook het merk van de holle welfsels die door het bedrijf geproduceerd werden.
 |
| Briefhoofd van het bedrijf Francart uit 1941 met vermelding van het merk 'Tongria'. |
Dat het juist het bedrijf is van de familie Francart dat al in 1924 hun merk 'Tongria' registreerde, mag niet verbazen. Het waren in hun tijd erg innovatieve ondernemers die de wereld kenden. Ze publiceerden verschillende geïllustreerde catalogi en adverteerden actief in diverse kranten. Sylvain en zijn zoon Henri namen deel aan verschillende wereldtentoonstellingen en waren steeds op zoek naar naar betere productietechnieken. Vooral Henri dient heel wat aanvragen in voor patenten in binnen- en buitenland (Engeland, USA, Duitsland, Frankrijk, Denemarken...).
Vandersanden
Ook vandaag de dag registreren grofkeramische bedrijven hun merken en handelsnamen, zij het nu op het niveau van de Benelux, Europees of internationaal. Kijk bijvoorbeeld in de database van het Beneluxburo voor de Intellectuele Eigendom naar de merken die door het Limburgse bedrijf Vandersanden werden geregistreerd.
