Onlangs vonden online we een verwijzing naar een interessant doctoraat. Het is een studie van Vincent Debonne met de titel ' Uit de klei, in verband. Bouwen met baksteen in het graafschap Vlaanderen 1200-1400'. Zijn onderzoek handelde over de eerste, en dus oudste Vlaamse gebouwen in baksteen. Met andere woorden over de vraag waar er in Vlaanderen (na de Romeinse tijd) voor het eerst bakstenen werden gemaakt om te bouwen. Jammer genoeg is de volledige tekst niet online beschikbaar.
Over de (vroege) middeleeuwse baksteenarchitectuur was blijkbaar niet zo heel veel bekend. Steeds dezelfde informatie werd (en wordt!) overgenomen en verspreid.
"In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht waren monniken niet de eersten om in baksteen te bouwen. Gelijktijdig met de abdijen van Ten Duinen en Boudelo werden ook bakstenen gebouwen opgetrokken door kapittels (de Sint-Walburgakerk in Veurne) en stedelijke bouwheren (het Sint-Janshospitaal en de toren van de Sint-Salvatorskerk in Brugge).
(...)
De opkomst en verspreiding van baksteenarchitectuur in middeleeuws Vlaanderen houdt verband met de introductie van gotische architectuur in Vlaanderen. Van alle plaatselijke materialen was baksteen het beste geschikt voor de realisatie van gotische architectuur. De eerste volwaardige bakstenen gebouwen in Vlaanderen zijn allemaal gotische gebouwen. Zij waren in aanbouw rond 1225, gelijktijdig met de eerste gotische gebouwen in natuursteen in Vlaanderen."
Volgens deze onderzoeker werd de steenbakkerij vermoedelijk naar Vlaanderen gebracht vanuit Noord-Duitsland, waar men al sinds de jaren 1170 vertrouwd was met baksteenproductie.
"Waarschijnlijk gebeurden de eerste experimenten met baksteen op de overgang van de 12de naar de 13de eeuw in Brugge, in die tijd een zeehaven die in contact stond met Noord-Duitse handelssteden, met name Lübeck.
Na de eerste monumentale bakstenen gebouwen rond 1225 kende baksteen een snelle verspreiding in Vlaanderen. Op het einde van de 13de eeuw was baksteen bekend in het ganse gebied tussen Noordzee en Schelde. Uit de 14de eeuw dateren de eerste regelgevingen op baksteenformaten, een aanwijzing voor de grote omvang en het commerciële karakter die de steenbakkerij in Vlaanderen toen had aangenomen."
Vincent Debonne studeerde Kunstwetenschappen aan de KULeuven en werkt sinds 2006 als onderzoeker bij het agentschap Onroerend Erfgoed.
 |
| Sint-Walburgakerk in Veurne (foto: Vincent Debonne, Onroerend Erfgoed) |
