Klein duimpje en de reus: Vandersanden steunt brikkenbakker Rony Wagemans in Werm

Sinds 2020 doet het grote bedrijf Vandersanden beroep op het één-mans-brikkenbedrijf Wagemans uit Werm om stenen voor hen te bakken. Volgens eigen zeggen ziet Vandersanden dit als een manier om het traditionele steenbakkersambacht in leven te houden. Door de samenwerking kan Rony Wagemans elk jaar niet twee maar drie ovens afbakken. In het totaal goed voor 600000 stenen! 

Het is een sympathiek initiatief van baksteenreus Vandersanden, maar allicht is er goed over nagedacht. Vandersanden brengt deze stenen (ook?) op de markt onder de naam 'Oud Maasland DF'. Op een Nederlandse site staat dit type steen vermeld als "knoestige stenen, vervaardigd volgens een gepatenteerd procede voor een authentieke sfeer". Uiteraard draagt dit initiatief dus ook bij aan het imago van de traditionele gevelstenen die Vandersanden voor het overige wel in moderne fabrieken produceert.

In Werm (Hoeselt) maakt de familie Wagemans sinds 1934 brikken op de traditionele manier: in een (gestapelde) veldoven. De huidige generatie, Rony Wagemans, leerde het vak van zijn vader, en hoopt dat ook zijn zoon het ambacht verder zet. Hij is zowat de laatste Belgische brikkenbakker die in weer en wind zijn stenen vormt en ze met veel kennis van zaken in een veldoven afbakt.

 

(Lees ook ons stukje over ons bezoek aan steenbakker Wagemans tijdens Erfgoeddag in 2019)

De stenen gebakken door Rony Wagemans verkocht bij Vandersanden als 'Oud Maasland DF'
(foto's: Vandersanden)

 

Opzoekwerk in Hamont levert nieuwe ovens op!

Dankzij het opzoekwerk van de heemkundige kring van Hamont hebben we nu 2 panovens en 6 steenbakkerijen kunnen lokaliseren in Hamont. Dat zijn er nog een paar meer dan dat we tot nu toe al in onze inventaris hadden. Door hun concrete informatie kennen we nu ook de exacte locaties. Uiteraard is het verhaal niet volledig. Bijvoorbeeld hoe lang deze ovens actief waren of hoe ze er uit zagen, weten we (nog) niet.
Van deze acht ovens staan er nu ook nieuwe of aangevulde fiches in onze inventaris.

Panovens
- Panoven Jan Dolders
- Panoven Theodoor Michiel Spaas

Steenbakkerijen
- Steenbakkerij Damen
- Steenbakkerij Bernaerts - Verloren Kost
- Steenbakkerij Bernaerts - Achter de wal
- Steenbakkerij Triki
- Steenbakkerij Spaas-Winckels
- Steenbakkerij Theodoor Leonard Spaas

Uit het opzoekwerk in Hamont blijkt dat enkele (soms verwante) families erg actief waren; Triki, Bernaerts, Winkels en Spaas. Ze waren niet allemaal zelf pannen- of brikkenbakker: de familie Spaas waren afstammelingen van een zogenaamde familie van Teuten (rondtrekkende handelaren) en waren  grondeigenaars die de gronden beschikbaar hadden waar men klei kon delven voor de kleinschalige pannen- en brikkenovens. Bijna al de ovens lagen in dezelfde omgeving: Varkensbosch, ten westen van het centrum van Hamont.

Rond 1880 arriveerde ene Jan Dolders in Hamont, zoon van een pannenbakker uit Rekem. Hij zorgde er blijkbaar voor dat er vanaf dan ook pannen werden gebakken in de gemeente.

Een van de belangrijke afnemers van brikken waren de Zusters Ursulinen die tussen 1839 en circa 1900 niet alleen veel brikken kochten, maar ook heel wat Hamontenaars als metsers bij hen op de stellingen hadden staan. 

We zijn de mensen van de Heemkundige Kring 'De Goede Stede Hamont' erg dankbaar. Dit gedetailleerd opzoekingswerk vraagt wat tijd, maar is erg belangrijk om de lokale geschiedenis van de pannen- en steebakkerijen in een dorp te reconstrueren.

Met de nieuwe ovens er bij komt het totaal aantal steenbakkerijen en pannenfabrieken in onze Limburgse inventaris nu op 134!

Heel wat Hamontse pannen- en steenovens lagen in dezelfde omgeving Varkensbosch