Aan het eind van de 15de eeuw probeerde de stad Hasselt haar verdedigingswerken te herstellen na heel wat oorlogen in die eeuw. Een en ander is te lezen in een publicatie uitgegeven door het Hasseltse stadsmuseum, het Stadsmus, 'Hasselt in de middeleeuwen'. De tekst is gebaseerd op de masterthesis van Geert Kooken, geschiedkundige: "Bouwactiviteit en bouwmateriaal in het laat-middeleeuwse Hasselt - Een onderzoek naar de Hasseltse stadsrekeningen (1484-1497)". Over die middeleeuwse periode werd tot nu toe erg weinig onderzoek gedaan. Er zijn ook weinig bronnen beschikbaar.
Werken aan de stadsmuur
Het is onduidelijk of Hasselt aan het eind van de 15de eeuw over een volledige stadsmuur beschikte, maar er werden in elk geval erg veel bakstenen besteld en gebakken voor het versterken of heropbouwen van de verdedigingswerken. In het onderzoek van Geert Kooken werden de Hasseltse stadsrekeningen van 1484 tot 1497 onderzocht. Uit de cijfers blijkt dat er 1484 tot 1497 hard gewerkt aan de heropbouw van muren, torens en poorten. En dat er dus heel veel bakstenen werden aangekocht...
 |
| Bedevaartvaantje van Nicolas Sigers uit de 17de eeuw. Hasselt met een stadsmuur met torens en poorten. |
Brikken en tichels
De stad beschikte over eigen steenbakkerijen, maar kocht ook bakstenen aan van buiten de stad. Dat blijkt uit de stadsrekeningen van die tijd. De eigen bakstenen waren goedkoper, uniform van formaat en snel beschikbaar. De stad stelde de grond ter beschikking van de steenbakkers, zorgde voor woonst, betaalde loon, voor het nodige materiaal (vormen....), voor brandstof (takkenbossen en stro) en transport naar de bouwplaats. Door ook bakstenen aan te kopen bij andere steenbakkers kon men, indien nodig, op korte tijd over veel bakstenen beschikken. Uit onderzoek blijkt dat dit meestal duurder was.
In het topjaar 1497 zouden er in het totaal meer dan 600 000 bakstenen geproduceerd en verwerkt zijn.
Uit de Hasseltse stadsrekeningen kon Geert Kooken een lijstje opstellen met de namen van de steenbakkers die in een bepaald jaar werkten in dienst van de stad.
1487 Rener Rouben
1493 Jan van Cauwebergh en Jan Eyckman
1494 Jan Eyckman
1495 Jan Eyckman
1496 Peter (den Tiegelbecker)
1497 Peter (den Tiegelbecker)
 |
| Uittreksel uit de Hasseltse stadsrekeningen. Bovenaan lezen we: Ander(e) uutgeven der tiegelrijen aengaende van 122 duizend ende 300 stenen die de voorgeschreven (voorsch) bouwmeester voorgestalt hadt. |
Salvatorziekenhuis
De Hasseltse steenbakkerijen waren blijkbaar gelegen in het gebied Kwaadhoven-Trekschuren-Rapertingen. Dat was in de omgeving van het huidige Salvator Ziekenhuis. In deze (ruime) omgeving waren zeker tot in de 19de eeuw steenbakkers actief.
 |
| Kaart Vandermaelen (+/-1850) waarop twee steenbakkerijen zijn aangeduid. |
Bronnen:
- Geert Kooken, "Hasselt in de middeleeuwen", november 2011, artikel gepubliceerd in de lezingenreeks KEIK – Kunst en Erfgoed in de Kijker, Het Stadsmus, Hasselt.
- Geert Kooken, "Bouwactiviteit en bouwmateriaal in het
laat-middeleeuwse Hasselt - Een onderzoek naar de Hasseltse
stadsrekeningen (1484-1497)", masterthesis.
